Legorreta-Ormaiztegi bidegorria
Legorretatik Ormaiztegira doan bidegorria, Itsasondo, Ordizia eta Beasaingo herrietatik igaroz. Bizikletaz, oinez, patinekin nahiz bestelako tresnekin egin daiteke ibilbidea.
Tag: Ormaiztegi
Хотите играть без ограничений? 1win казино предлагает рабочее зеркало, удобный вход и крупные бонусы. Используйте промокоды и увеличивайте шансы на победу! https://plinko-casinos.be/
Zumalakarregi museoa
Zumalakarregi museoa
Ormaiztegiko turismo bulegoa
Zumalakarregi museoa
Ordutegia:
• Martxoa – urria: asteartetik – larunbatera eta jaiegunak 10:00 – 14:00 / 16:00 – 19:00. Igandeak 10:00 – 14:00
• Azaroa – otsaila: asteartetik – ostiralera eta igandeak 10:00 – 14:00. Larunbata eta jaiegunak 10:00 – 14:00 / 16:00 – 19:00.
• Museoa itxita: astelehenetan, urtarrilak 1 eta 6, maiatzak 1 eta azaroak 30.
Hizkuntzak: Euskara, Gaztelania, Ingelesa, Frantsesa
Sarrera:
• Orokorra: 3 €
• Taldeak (5 pertsonatik aurrera): 2€
• Murriztua: 1,5 € (ikasleak, taldeak, jubilatuak, langabetuak, Nekatureko kideak, Andoaingo Bastero kulturguneko kideak, Eusko Ikaskuntza eta Hirukide)
• Bisita gidatuak: €1
• Dohain: ostegunero.
Helbidea: Iriarte Erdikoa baserria, Muxika egurastokia 6
Telefonoa: 943 88 99 00
Emaila: mzumalakarregi@gipuzkoa.eus
Webgunea: www.zumalakarregimuseoa.eus
Wifi: ez
• Martxoa – urria: asteartetik – larunbatera eta jaiegunak 10:00 – 14:00 / 16:00 – 19:00. Igandeak 10:00 – 14:00
• Azaroa – otsaila: asteartetik – ostiralera eta igandeak 10:00 – 14:00. Larunbata eta jaiegunak 10:00 – 14:00 / 16:00 – 19:00.
• Museoa itxita: astelehenetan, urtarrilak 1 eta 6, maiatzak 1 eta azaroak 30.
Hizkuntzak: Euskara, Gaztelania, Ingelesa, Frantsesa
Sarrera:
• Orokorra: 3 €
• Taldeak (5 pertsonatik aurrera): 2€
• Murriztua: 1,5 € (ikasleak, taldeak, jubilatuak, langabetuak, Nekatureko kideak, Andoaingo Bastero kulturguneko kideak, Eusko Ikaskuntza eta Hirukide)
• Bisita gidatuak: €1
• Dohain: ostegunero.
Helbidea: Iriarte Erdikoa baserria, Muxika egurastokia 6
Telefonoa: 943 88 99 00
Emaila: mzumalakarregi@gipuzkoa.eus
Webgunea: www.zumalakarregimuseoa.eus
Wifi: ez
Interesguneak
Museoak eta interpretazio-zentroak
Goierriko meatze gunea
Goierriko meatze gunea
Mutiloa, Ormaiztegi eta Zerain
Ongi etorriak goierriko meatze gune eta bide berdera
Goierrin gaude, Euskadiko lur garaietan, naturak zerua ukitu eta gastronomiak eta kulturak jatorrizko deitura duen binomioa osatzen duten eskualdea. Eskualdeko meatze iragana Goierriko Meatzaritza Parkean ezagutu daiteke, goierritar askoren bizimodua minerala erauztea zen lekuan.
Goierriko Meatzaritza Parkea aurkezten dizuegu, aspaldiko garaietatik XX. mendearen hasierara arte iraun duen meatzaritza indartsuarekin zerikusia duten hainbat elementuz osatua. Elementu nagusiena Mutiloa eta Ormaiztegi arteko Bide Berdea da, bertako meatze guneetatik ustiatutako minerala Ormaiztegira garraiatzeko erabiltzen zen trenbidearen ibilbidea jarraitzen du; bertatik, berriz ere trenez, gertuko itsas portuetara garraiatzen zen. Bide Berdeaz gain beste 3 ibilbide ditugu aintzinako meatze guneak lotu edo bertara iristeko.
Orain Goierriko Meatze gunea gozatzeko aukera izango duzu Ormaiztegi, Mutiloa edo Zeraindik abiatuz, minerala garraiatzeko erabiltzen zen aireko kablearen ibilbidea jarraituz, eta inguruko baliabideak ezagutu ahal izango dituzu, hala nola Ormaiztegiko Zumalakarregi museoa eta trenzubia, Zeraingo Aizpittako labeak, museo etnografikoa eta zerrategi hidraulikoa eta Barnaolako ingurunea Mutiloan, Mutiloako herria eta Lierniako auzoarekin batera.
KABLEAREN BIDEA. Aizpitako labeetatik minerala airez eramaten zen Barnaolako meatze gunera eta bertatik trenez eramaten zen Ormaiztegira. Guk noski ezin dugu airez joan eta horregatik sortu da ibilbide zati berri hau, Aizpeako meategiak eta Barnaolako gunea lotzeko eta horrela mineralak egiten zuen ibilbide osoa egiteko Bide Berdearekin elkartuta.
TROI BIDEA. Troi bidea Mutiloako meatze esparruan barneratzeko bidea da. Mutiloako herrigunean ekingo diogu ibilbideari, eta Lenkaran errotaraino bidearen lehen zatia errepidez egin ondoren, Troi errekaren ondotik jarraituko dugu Barnaolara iritsi arte. Izen bereko baserriaren alboan, Mutiloako meatze esparruko bi dekantazio baltsaren dikeen egiturak eta biltegiratze eta garraio egiturak daude. Hemendik abiatzen zen Ormaiztegirekin lotzen zuen meatze trenbidea, gaur egun Bide Berde bihurtuta dagoena. Bideak GR283 ibilbidearen seinaleak jarraitzen ditu.
Gi SL 36
Zeraingo herritik herri ibilbide hau irteten da Aizpittako labeetara joateko eta bertatik Ormaiztegira eramango gaituen bide berri osoa egiteko. Herri ibilbide hau gainera zirkularra da.
Mutiloa – Ormaiztegi bide berdea
Mutiloa-Ormaiztegi Bide Berdea meatze jatorriko Bide bat da. Mendi magaletan barrena igarotzen da, izena ematen dioten herrien gainetik. Bidetik ikusi daitezkeen bistak eta basoek ematen diote edertasuna Bide honi. Ume nahiz familientzat orientazio jolas bat dago bertan. Mapa Ormaiztegiko turismo bulegoan hartu daiteke.
Meatze guneetako historia
Mutiloan, Peatzan, Ollargainen, Gezurmuñon edo Aizpurun ateratako burdin minerala zen, Erdi Aroko garaitik, Urola ibaiaren eta Oria ibaiaren goialdean martxan zeuden burdinolen hornitzaile nagusia. XIX. mendearen amaieran Compañía Minera de Mutiloa S.A. enpresak ustiapen antolatu eta sistematizatua ezarri zuen. Hori lortzeko, azpiegitura berriak eraiki zituzten ekoizpen-sistema berriaren eskakizunei erantzuteko: Barnaola baserritik Ormaiztegiko geltokiraino joaten zen meatze trena, plano inklinatuak, mineral garbitegiak eta dekantazio putzuak…eta eskolarekin, kantinekin eta bulegoarekin batera, Ergoena auzoko mendi magalak bete eta nabarmen aldatu zituzten.
Burdin mineralak Ingalaterrako eta Frantziako galdategi handiak elikatu zituen, hala nola Baionako Boucouko Les Forges del Adour. Azken mineral karga 1927. urtean bidali zen. Bigarren Mundu Gerran, Alemaniako konpainia batek interes puntuala izan zuen eremu honetan, eta 1950eko hamarkadan, Legazpiko Patricio Echeverria S.A. enpresak eraiki berriak ziren belaki-labeak hornitzeko adina burdin mineral atera zuen. 1970eko hamarkadan, Kanadako Exminesa konpainiak Troya meatzeko berunezko meatze gunea aurkitu zuen eta 1993. urterarte egon zen martxan
Aspalditik errotutako meatze ohituren azken atala izan zen, bai Mutiloan bai Euskal Herrian. Zerainen ere Behe Erdi Arotik izan da meatze ustiapena. Jarduera biziena XIX. mendearen erdialdean hasi zen, eta mende horren amaieran, atzerriko kapitaleko konpainiek, konpainia ingeles, holandar eta alemanek barrutia berrantolatu eta modu sistematikoan lan egiten hasi ziren elementu teknologiko berriak jarriz: barneko meatze trenbideak, kixkaltze labeak, aire bidezko kableak…
Europako siderurgiek asko eskatzen zuten hemengo minerala. Merkatuaren gorabeherek eta batez ere nazioarteko gudak, erauzketa jarduera etetera eraman zuten.
Europako siderurgiek asko eskatzen zuten hemengo minerala. Merkatuaren gorabeherek eta batez ere nazioarteko gudak, erauzketa jarduera etetera eraman zuten.
Barrutiaren azken lanak 1950eko hamarkadan egin ziren, Legazpiko Patricio Exheverria S.A. enpresak bere siderurgiako labeek elikatzen zuten txatarraren koiunturazko garestitzearen aurrean burdinazko filoiak ezagutu zituenean. Jarduera honek paisaia eta kultur ondare interesgarria utzi digu. Bertan, kiskaltze lantegia eta hiru labeak nabarmentzen dira eta Aizpittako Interpretazio Zentroarekin batera, harrera egingo digute.
Meatze egiturak aurkitu eta berritu ditugu, bertan behera utzitako bideak ireki ditugu eta balio ekologiko handiko oihan eta hezeguneak finkatu ditugu. Meatze ondareaz, egokitutako ibilbideak, begiratokiak eta jarritako seinaleak gozatzera gonbidatzen zaituztegu. Gure paisaiaz gozatu eta hura ezagutzeko etorkizuneko apustu pozgarria.
Meatze egiturak aurkitu eta berritu ditugu, bertan behera utzitako bideak ireki ditugu eta balio ekologiko handiko oihan eta hezeguneak finkatu ditugu. Meatze ondareaz, egokitutako ibilbideak, begiratokiak eta jarritako seinaleak gozatzera gonbidatzen zaituztegu. Gure paisaiaz gozatu eta hura ezagutzeko etorkizuneko apustu pozgarria.
Barandiaran eta Zumalakarregi: Historia duten euskaldunak
Historia duten euskaldunak
Barandiaran eta Zumalakarregi
Aita Barandiaran
EUSKAL KULTURAREN PATRIARKA Nor da Olentzero? Eta eguzkilorea? Zergatik bizi dira gauez saguzarrak? Dena hemen hasi zen, Goierrin. Ataungo San Gregorio auzoan, 1889ko abenduaren 31an, Joxe Miguel Barandiaran jaio zen egunean. Aralar mendizerraren oinetan gaude, oroitzapen magiko eta mitikoez inguraturik: euskal mitologiako pertsonai, erraldoi eta sorginen bizitoki. Barandiaran museoa turistek gutxi ezagutzen duten altxor kulturala da. Euskaldunen unibertso magikoan murgilduko zara. Aita Barandiaranek kontu, mito, ipuin, atsotitz eta euskal kulturaren jakinduriak bildu zituen, erabat galduko zirenak berak jaso izan ez balitu. Barandiaranek erabat eraldatu zuen euskal historiaurrea eta euskal mitologia berreskuratu zuen.
102 urte bizi izan zen Joxe Miguel; apaiza zen eta Euskal Herriaren inguruan 575 lan argitaratu zituen, 10.000 orrialde baino gehiago liburu, artikulu eta kolaborazioen artean. “Inpernuraino joango nintzateke euskal kulturaz hitz egiteko” zioen. Beste arloekin, arkeologia bereziki, harremanetan jarri zuen “Ondare inmaterial” honen ikerketak, euskal etnografiaren sortzaile izatea eraman zuen arte. Berari esker, Euskal Herriko milaka urteko iragana ezagutzen dugu.
Barandiaranen haurtzaroan euskara zen bere herrian, Ataunen, hitz egiten zen hizkuntza bakarra.
Barandiaranen haurtzaroan euskara zen bere herrian, Ataunen, hitz egiten zen hizkuntza bakarra.
Bere gurasoak zentzu espiritual handiko pertsonak ziren baina analfabetoak ziren (Alfonso XII.aren erregealdian, Espainiako biztanleriaren %75ak ez zekien irakurtzen eta idazten), eta Joxe Miguelek berriz 6 hizkuntza ikasi zituen: euskara, gaztelera, latina, ingelesa, frantsesa eta alemana. 100 urte zituenean, erdaraz ikasitako eta heldua izan arte ulergaitzak zituen Kixoteren bertsoak oroitzen zituen oraindik. Barandiaranek kasualitatez egin zuen bere lehen aurkikuntza arkeologikoa, jentilak bizi ziren lekua bilatzen ari zen bitartean (euskal mitologiaren erraldoi paganoak).
Barandiaranek Kontatutako Mitoak!
-
Olentzero: garai baten amaiera eta beste basten hasiera:
Jentilak jolasean zeuden mendian ekialdetik zetorren laino argitsu bat ikusi zuten arte. Jentil heldu batek Kristo (Kixmi, tximua, bere hizkuntzan) zela esan zien eta berarekin munduaren amaiera zetorrela eta aro berri baten hasera; horregatik, amildegi batetik bota zezaten eskatu zuen. Beste jentil guztiak dolmen baten azpian amildu ziren, “jentilarri”. Jentil bakar bat gelditu zen, Olentzero izenekoa, urtero abenduak 24ean basotik jaisten den ikazkina, Kristo jaio dela esateko. Amaitzen den mundu idiliko baten mitoa, agure batek iragarria ordurarte ezezaguna zen gertakari atmosferiko baten ondoren, eta ondorengo biztanleen ihesaldia menditik haranetara, Pirinioetan eta Alpeetan oso zabaldua dagoen mitoa da eta kristautasunaren etorreraren aurrekoa dela dirudi.
-
Zergatik bizi behar duten gauez saguzarrak
Txori eta lurreko animalien guda baten ostean, bakea, unibertsoa zatitzea erabaki zutenean iritsi zen. Batzuek zerua eta zuhaitzak hartuko zituzten eta besteek, lurra; baina saguzarra, taldez aldatzen joan zena egoeraren arabera, kanpoan gelditu zen eta kobazuloetan gauez bakarrik irtetera kondenatua izan zen.
-
Artzaina eta sugea
Artzain batek suge bat esnez elikatu zuen bere artaldearekin beste lur eremu batera joan zen arte. Hurrengo urtean, berriz ere leku berdinera itzuli zenean, sugea ikaragarri hazi zen eta artzaina ito zuen. Lur eremu batean finko bizi diren eta nekazaritzaz bizi direnekin alderatura, artzantzaz bizi direnak lur eremutik mugitzerakoan, bertako eskubideak galtzen dituztela azaltzeko balio duen kondaira da.
-
Kristautasunaren indarra
Jentil bat, handia, indartsua eta harroputza, menditik jaisten da eta Beasaingo burdinola batean lan egiten duen kristau bati desafioa botatzen dio; honek bere tenazekin, sudurra kentzen dio. Erdi Arotik XIX. menderarte Gipuzkoako ekonomia nabarmendu zuen industriaren nagusitasunaren onarpena da.
Bere bizian zehar ez zion utzi megalitoak eta kobak induskatzeari, ikertzeari eta bere aurkikuntzak argitaratzeari. Bere lanak arkeologia eskola bat sortzera eman zuen: Etniker taldeak sortu zituen, gaur egun Baskoniaren atlas geografikoan lanean jarraitzen dutenak eta antzinako euskaldunen elikadura, hileta erritu, artzaintza eta ume jolasen berri ematen dutenak. Enrique de Eguren eta Telesforo de Aranzadi zientzialariekin (Unamuno-ren lehengusua), Euskal Herriaren historiaurrean berezitutako hirukote adimentsua sortu zuen. “Los tres mosqueteros” edo “Los tres tristes trogloditas” bezala ezagutzen zituen jendeak. Euskal mendietan lagun eta langile izan zituzten zenbait artzainek, ezin zuten sinetsi gizon hauek hezurrak, harriak eta ontziak biltzea bakarrik jarduten zirenik eta Jentilen altxorrak bilatzen zituztela uste zuten bere iloba Luisek idatzi zuenaren arabera. *Iturria: Barandiaran museoa eta Luis de Barandiaran Irizar-en “Jose Miguel de Barandiaran” liburua.
Zumalacárregui, gerra generala
Zer dira euskal foruak? Eta gerra karlistak? Bi munduen arteko borroka! Tomas de Zumalakarregi indar handiko pertsonai historikoa izan zen, ikaratzen ez zen horietakoa. 14 anaietan azkenurrena, Ormaiztegin jaio zen 1788 urtean. Bere aita eskribau zen Idiazabalen -bai, gaztaren herri famatua!- eta berak ere eskribau izateko bidean zihoan. Napoleonen inbasioak bere etorkizuna bapatean aldatu zuen. Ezer ez zen berdina izan.
Iriarte-Erdikoa etxea bisita dezakezu, gaur egun Ormaiztegiko Zumalakarregi Museoa dena. Tomas Zumalakarregiren etxea izan zen XVIII. mendeko ohiko baserri bat. Gaur egun turismo bulego eta XIX. mendeko Euskal Herria ezagutu eta gozatzeko erreferentzia zentroa da. Mundu garaikidearen hasiera eta zaharraren bukaeraren artean izandako gertakariak harritu egingo zaituzte!
Tomas de Zumalakarregi general Karlista famatua bihurtu zen, Victoria dukea eta Zumalakarregiko kondea -“Amezcoas”-eko otso bezala ere ezaguna- eta armada handi bat osatzeko gai izan zen, ezerretik hasita, operazio baserik gabe, armarik eta dirudik gabe. Karlisten altxamendua salbatu zuen, indar militarra eta kohesioa emanez. Infanteriako 22 batailoi eta zalditeriako 3 eskuadroi biltzeko gai izan zen. Bere bizi militarra laburra izan zen Bilboko setioan, 1835. urtean, zauritua izan zen eta. Goierrira etorri zen hiltzera, Zegamara, eta bere legenda idatzita zegoen dagoeneko. AURKAKO BI MUNDU XVIII. mendearen amaieran erregimen zaharra eta liberalismoaren defendatzaileen arteko burrukak hasi ziren, ostera Zumalakarregiren bizi osoan luzatuko zirenak.
Karlismoak Frantziako Iraultzatik datozen berrikuntzen eta liberalismoaren kontra dago eta erlijioa, eliza eta foruen defentsa dira bere helburu. Foruek emandako zenbait onuraz baliatu eta liberalizazioaren legeen biktima -aduanen mugimendua, oinarrizko produktuen garestitzea, zergen igoera eta herri lurren galtzea- izan ziren euskal nekazariak, nobleziarekin eta elizarekin elkartzeko arrazoia burgesia liberalaren aurka, Palacio Atard historialari ospetsuak dioenez. Liberalismoak kinka larrian zegoen gizartearen, politikaren eta ekonomiaren oreka puskatu zuen. Aldaketa oso gogorra izan zen bakea mantendu ahal izateko eta noblezia bitan zatitu zen. Zumalakarregi familiaren adibidea izan zen.
Batzuek tradizioei eusten diete eta besteak berriz hauek atzean utzi nahi dituzte. Zumalakarregi familia Euskal Herrian oso zabaldua zegoen hidalgoen estamentukoa zen. Alabak famili on batekin ezkontzen zituzten eta semeak letratara, elizara edo armadara bideratzen zituzten. Miguel Zumalakarregi, anai zaharrena, legelaria eta liberala zen eta beste bide batzuei ekin zion bere anai Tomas karlisten tropen komandante bihurtu zen bitartean. Bata liberala eta bestea karlista, Zumalakaregi anaiak kontrakoak diren munduaren bi ikuspunturen arteko lehiaren adibide garbia dira. Iturria: Zumalakarregi museoa eta Vicente Palacio Atard-en “La españa del siglo XIX” liburua.
DONOSTIAKO PANORAMA IKARAGARRIA! Zumalakarregi sorpresa handi bat da. Bere altxorretako bat, 360 gradutako Donostiako panorama bat da, XIX. mendekoa, non Staunton St. Clair-en akuarela batek Donostia irudikatzen duen Zumalakarregi jeneralaren garaian.
Ormaiztegi
Goierri
Herriak
Ormaiztegi
1350 biztanle inguru ditu herriak eta Zumalakarregi museoa, baserriak, San Andres Eliza eta bertan dagoen Gipuzkoako bataiarri zaharrenetariko bat ezagutzeko aukerak ditugu.
Bere ikonoa 1864. urtean eraikitako altzairuzko zubia da, 18.000 tona, 289 metro luze eta 34 metro altu duen eraikuntza. Garrantzi estrategiko handikoa, Pasaiako portua eta Aragoi eta Gaztela lotzen zituen eta bertatik igarotzen zen Irun-Madril trena. 1995eko uztailaren lehenengo egunerarte egon zen martxa, paralelo dagoen hormigoizko zubia eraiki zen arte.
Interesguneak
Museoak eta interpretazio zentroak
Planifikatu zure bidaia
